skip to main |
skip to sidebar
Geachte redactie van Intermediair,
Michel Korzec probeert in de wildgroei van claims op de mensenrechten enige schifting aan te brengen om zo de essentie ervan over te houden [Intermediair nr. 49]. Hij onderstreept drie hoofdgedachten, die echter niet uitgaan van de individualiteit van de menselijke persoon maar alleen van zijn sociabiliteit: de democratie, een inhoudsloos begrip als 'de draagkracht van de staat' en een van oorsprong christelijk begrip als de naastenliefde. Wel toont Korzec duidelijk aan dat van de zeer uiteenlopende formuleringen van de mensenrechten misbruik wordt gemaakt om veelal politieke belangen te dienen. Tegenstrijdige mensenrechten kunnen nu eenmaal niet absoluut geldend zijn en vormen een algehele spraakverwarring. Maar deze kakofonie berust eerder op een verkeerde toekenning van rechten en een verlies aan besef van plichten. Zo is het 'recht op een vrije abortus' geen recht omdat het het leven van het kind betreft. Na de conceptie geldt er zelfs een ouderschapsplicht.
Hans Weteringschans
Geachte redactie van Intermediair,
In haar slotwoord (Intermediair 49) schrijft Pauline van de Ven dat Heilbroner's 'Kapitalisme in de 21e eeuw' geschreven lijkt te zijn voor de geïnteresseerde leek. Een beetje naïef geeft zij met haar kritiekloze recensie te kennen dat zelf ook te zijn. Robert Maltus beweerde dat wil je de armoede in de wereld elimineren, je moet zorgen dat ze niet worden geboren en als ze wel worden geboren dat je ze niet moet helpen omdat ze geen rechten (zouden) hebben. Wie dit immorele en bovendien oneconomische idee wil koppelen aan milieubehoud zal de hele soort mens moeten laten uitsterven.
Hoe Marxs' doemscenario's ook worden aangewend, nooit heeft hij een oplossing gevonden voor de economische vraagstukken. Marx loochent de geest en reduceert de mens tot een dialectisch materialisme, dat zichzelf zou verwezenlijken in de productie. Vandaar het belang dat het marxisme stelt in de arbeider, die het dichtst bij de materie staat, en dus niet omwille van een solidariteit met de armen en behoeftigen in de maatschappij. De revolutie ('sla alles stuk') en de vernietiging van de gevestigde orde zouden spontaan tot de harmonie van een collectief-economische heilstaat moeten leiden. Gelukkig is het doek in 1989 gevallen, hoewel het marxisme blijkbaar nog niet aan aantrekkingskracht heeft ingeboet.
Geachte redactie van Intermediair,
Volgens Korzec zijn er nieuwe visies nodig op de mens, 'visies die het materialisme en de zingeving verzoenen' (Intermediair 41/1993). Deze visies zullen zeker ontwikkeld worden maar evenals bij de psychoanalytische of psychosociale stroming zal men vergeten dat een 'visie' afhangt van de invalshoek en niet van het object. Het object zelf verandert niet door de visie.
Dat Freud's hypothesen alom voor waarheid werden uitgemaakt is maar al te waar. Zijn mensbeeld is een reductie tot een driftenwezen, waarbij de mens alleen de bevrediging van zijn zinnen zoekt, met angst en seksuele impulsen als onderliggende motieven. Het onbewuste voedt het bewuste waarbij elke hindernis tot genot neurotische problemen zou veroorzaken. De sociale zegeningen die hij van de psychoanalyse verwachtte bleken echter teleurstellingen te worden. De seksuele revolutie heeft minder bevrijd dan zij aan decadentie veroorzaakt heeft. Zelfs zichzelf kon Freud niet bevrijden van zijn neurotische angsten. Freuds visie is deterministisch, hij ontkent de vrijheid en daarmee de persoonlijke verantwoordelijkheid.
Hopelijk brengt de positieve uitwerking van de psychofarmaca, overigens niet zo nieuw en 'wonderlijk' als Korzec denkt, ons tot een meer onbevooroordeelde opvatting van de mens.
Zonder Spartaans te willen overkomen, zal het streven naar de deugden, naar de beheersing van de driften met wil en verstand, naar zingeving, samen met de biologische randvoorwaarden, kortom 'a healthy mind in a healthy body', het meeste resultaat opleveren.
Hans Weteringschans
Geachte redactie van Intermediair,
Het is niet ongewoon dat het Intermediair een of twee weken later met een onderwerp komt dat al uitgebreid in de dagbladen is besproken. Je kunt dit vervelend vinden, maar het heeft als voordeel dat de auteur de tijd heeft om een wat diepgaandere analyse te geven. Zo brengt Dirk-Jan van Baar (9/4/93) een frisse gedachte naar voren. Wil je de katholieke kerk kunnen beoordelen, dan moet je tenminste inzicht hebben in de inhoud van haar leer. Pas als je, zou ik eraan toe willen voegen, de waarheden kent waar zij voor staat, kun je wellicht begrip opbrengen voor de waarden en normen die zij pretendeert. Van niet-begrijpen-willende buitenstaanders is dat misschien te veel gevraagd; wie een hond wil slaan vindt altijd wel een stok. Maar de 'insiders'?
Volgens Van Baar heerst er onder de katholieken in Nederland een spraakverwarring. Je mag gerust zeggen dat die verwarring in meer landen heerst. De zelfde begrippen worden nog wel gehanteerd, maar de inhoud is veranderd of in de vergetelheid geraakt. De nieuwe 'Catechismus van de Katholieke Kerk' is dan ook niet voor niets een bestseller geworden in de landen waar hij reeds verschenen is. Van Baar stelt ten onrechte dat het bij religieuze zaken niet gaat om de waarheid, maar om het geloof. Per definitie is geloof het aanvaarden van een waarheid op het gezag van iemand anders. Hoe groter dat gezag hoe betrouwbaarder de ontvangen kennis. Geloven komt niet alleen voor in de religie maar ook in bijv. de natuurkunde, met de kwantummechanica als 'openbaring' en Einstein en Planck als 'god'.
Terugkomend op het aftreden van Mgr. Bär, oftewel 'de affaire-Bär' onder welke naam het in de media een eigen leven is gaan leiden: Van Baar heeft zijn kans gemist. Tegenover de polemische berichtgeving in de dagbladen weet hij geen enkele officiële uitspraak van Kardinaal Simonis te plaatsen, noch enige persoonlijke verklaring van Bär te noemen. Maar misschien is het artikel daarvoor te snel verschenen.
Jan Ranzijn
Geachte redactie van de Volkskrant,
Een bijzonder aardig artikel van Huub Evers over de uitlatingen van de media rond het aftreden van Mgr. Bär (23/3/93). Aardig ook dat hij de betrokkene de mogelijkheid biedt zichzelf tegen de beschuldigingen te verdedigen. Dat een journalist juiste gegevens dient te publiceren en niet onnodig grievend moet zijn, onderstreep ik helemaal. Maar wie is er geïnteresseerd in de ware toedracht van zaken? Voor een publiek dat toch al weinig opheeft met katholieke zaken ligt een 'complot-theorie' of, sinds Umberto Eco, een schending van het celibaat, meer voor de hand. Vooroordeel wordt verheven tot norm van het oordeel. Jammer. Jammer ook dat een van de voornaamste rechten van de mens vergeten is en iemands goede naam zo te grazen wordt gelegd. Kardinaal Simonis krijgt daarbij een evenredige veeg uit de pan.
Ik heb de naam van Umberto Eco genoemd, denkend aan zijn boek "De naam van de Roos". Een literaire fictie met een gefantaseerd kloosterleven in een setting die een slap aftreksel is van wat de Middeleeuwen werkelijk zijn geweest. Niet eens bedoeld om historisch te zijn maar dat toch als zodanig te boek staat. Niet alleen bood de KRO de verfilming als kerstfilm aan, er is mij ook een basisschool bekend, waar de film in de les geschiedenis werd getoond. Mèt een overhoring daarna. Tja, waar zouden die vooroordelen dan toch vandaan komen
Hans Weteringschans
Geachte redactie van het AD,
Wanneer de mens slechts als een economische productiefactor gezien gaat worden, betekent dit het einde van die maatschappij. Zeer juist weet Jeanet Doornbos (AD 23/2/93) dat te verwoorden waarbij haar ervaring als sociaal werkster een grote verdienste is geweest. Arbeid die louter verricht moet worden in de strijd om het bestaan, waarin geen persoonlijke betrokkenheid en ontplooiing mogelijk is, of waarin de eigen haard en de opvoeding van de eigen kinderen tot de staat behoort, is mensonwaardig. En toch is dit het systeem dat Karl Marx bedacht op basis van een materialistische ideologie.
Marx reduceerde de mens tot dualistische materie die zijn hoogste ontwikkeling of volmaaktheid zou vinden in de productie, als een tandwiel in een grote machine. De revolutie, met de vernietiging van de Bourgeoisie door het Proletariaat, zou spontaan tot de harmonie van een sociaaleconomische heilstaat leiden. Lenin heeft deze machine op bloedige wijze in werking gezet met een absolute staatscontrole op mens en productie. De erfenis die hij 5 jaar later bij zijn dood in 1924 achterliet, was een failliet en murw geslagen land, met een dictatoriaal systeem (of structuur) die 65 jaar lang de menselijke waardigheid heeft veracht. Gelukkig is het doek in 1989 gevallen. Tijd om zich af te vragen wat de werkelijke grond is van de menselijke waardigheid, van waarden en normen, van een samenleving. Jeanet noemt liefde, dialoog, partnership.
In iedere mens is wel iets waarin hij beter is dan een ander, waarin hij/zij onze meerdere is. Elke mens neemt met zijn persoonlijkheid een unieke plaats in. Waarom eigenlijk? Waarom is er eigenlijk iets en niet niets. Als er toch ook niets had kunnen zijn, waarom is er dan toch iets.
Als je op een zonnige voorjaarsmiddag de gelegenheid neemt om door de vrije natuur te wandelen, lijken onze problemen vaak zo kleinzielig. De natuur groeit en bloeit in al haar pracht, zij gaat ongestoord haar gang. Haar schoonheid roept in ons gevoelens op van eerbied, ontroering en vreugde. Het is alsof zij ons toelacht, alsof zij ons iets zeggen wil. Zij fluistert, maar velen zijn te doof om haar te horen; zij knipoogt naar ons, maar we zien het niet.
Geachte redactie van Intermediair,
Frans Roes getuigt van moed en gezond verstand om enige vraagtekens te plaatsen bij de psychoanalyse van Freud (in: 'Oedipuscomplex bestaat niet', dd. 8-1-93). Het thema van de verwerping van de vader als autoriteitsfiguur, speelt een belangrijke rol in zowel Freuds persoonlijke leven als in zijn theorieën. Sterker nog, het vormt het uitgangspunt voor zijn visie op het leven, namelijk het atheïsme, waarmee hij elke persoonlijke verantwoordelijkheid tegenover een hoger gezag afwijst.
Dat verklaart wellicht waarom Freuds therapie, uitgaande van de seksuele drift als belangrijkste drijfveer in de mens, een wijd verspreide aanhang heeft gevonden in de permissieve jaren zestig. Al eerder, kort na de tragische Eerste Wereldoorlog (1920), vinden zijn geschriften - literair van meer waarde dan wetenschappelijk - brede toegang tot de intelligentsia. Met een aantal andere 'vader-verwerpers' als Voltaire, Hegel, Marx en Rousseau, heeft Freud gemeen dat hij de werkelijkheid wil laten wijken voor zijn eigen theorieën. Even leek het erop dat dit mogelijk was. Zelfs de klassieke mechanica kreeg met de Relativiteitstheorie van Einstein (1919) voor het eerst na twee eeuwen een gevoelige klap. Einstein blijft, maar Freud heeft zijn langste tijd al gehad.
Geachte redactie van Intermediair,
Het spreken over traditionele Indianen is spreken over een traditie die begon in het jaar 1492, nadat Columbus het kruis, het teken van het Christelijk geloof, op het eiland Guanahani plantte. Terecht spreekt Kees den Bosch in zijn recensie van Breedveld's 'De risico's van het denken', over de gevaarlijke aantrekkingskracht van het beeld dat de Romantici zich schiepen van de 'wilden'. De nieuwe wereld was geen paradijs. Onder de nomadenvolken die de Spanjaarden aantroffen in de oerwouden, heersten o.a. kannibalisme en sodomie, waar resoluut een einde aan werd gemaakt. De Inca's (in Peru) en de Azteken (in Mexico) kenden een veel hogere beschaving en techniek. De Azteken pasten nog wel mensenoffers aan de zonnegod toe, maar leefden in de verwachting van de wederkomst van Quetzalcóatl, die vanuit zee (het oosten) zou komen om daar een einde aan te maken. Nooit heeft het toenmalige Spaanse gezag opdracht gegeven tot het uitroeien van de Indianen. Sterker nog, zij vonden directe bescherming van koningin Isabella die wilde dat de Indios gedoopt zouden worden, en een gedoopte kon geen slaaf blijven. Voor de massale sterfte onder de Indios zijn in de literatuur circa negen goed gedocumenteerde oorzaken terug te vinden.
De 'privé-muiterijen' ten spijt, valt de Spaanse conquista niet te vergelijken met de Hollandse en Engelse 'piraterij' waarbij slavenhandel vanuit humanistisch-protestantse hoek werd gestimuleerd. Ook een Hernán Cortés, diplomatiek maar nobel, die de Azteekse priester en koning Moctezuma in zijn eigen paleis gevangen zette, is van een andere soort dan een Pizarro, die Peru aan zich onderwierp met blijvende verdeeldheid en burgeroorlogen tussen de Spaanse rivalen onderling. Dat De Las Casas de Indios als ongevallen engelen hemelhoog prees en de Spaanse gewelddaden overtrok, koren naar de molen van de protestantse vijanden, heeft inderdaad wetswijzigingen tot gevolg gehad, maar veelal met averechtse uitwerkingen.
Alle omzwervingen die Jaap Breeveld nodig heeft gehad om de westerse cultuur en techniek te doorgronden, die vanaf 1492 zijn onherroepelijke invloed uitstortte over de Nieuwe Wereld, waren overbodig als hij de bronnen wat beter kende: het Griekse denken, het Romeinse doen en de Christelijke godsdienst.
