De autonome mens

Geachte redactie van NRC,


Gerard de Vries, NRC 21 februari 1995, maakt de balans op van de ontwikkelingen in het denken over euthanasie en over hulp bij zelfmoord, waartussen het verschil steeds kleiner lijkt te worden. De liberalistische opvatting van de 'autonome mens' wint terrein. Een struisvogelpolitiek die de werkelijkheid onveranderd laat en geen antwoorden geeft. Waarom leven we eigenlijk? "Warum das Sein und nicht das nichts?" (Heidegger). Waarom het lijden en niet de dood? Ik wil slechts een voorbeeld geven. Victor Frankl, psychiater en niet-gelovige Jood hecht aan het lijden een unieke betekenis. In zijn boek 'De zin van het bestaan' schrijft hij, vanuit zijn eigen ervaringen in een Nazi-concentratiekamp: 'De mens bezit de merkwaardige eigenschap slechts te kunnen leven met een toekomstdoel voor ogen. Dit doel', de betekenis van ons bestaan, 'moet worden ontdekt'. Wanneer de mens ontdekt dat het lijden zijn lot is zal hij dat volgens Frankl moeten aanvaarden als zijn levenstaak. Zijn unieke kans schuilt dan in de wijze waarop hij zijn last weet te dragen. Als voorbeeld noemt Frankl het geval van een moeder, wier eerste zoon overleed en tweede ernstig verlamd raakte. Door wanhoop gedreven wilde zij zelfmoord plegen maar de poging mislukte. Frankl adviseerde haar daarna om zichzelf voor te stellen als tachtigjarige, terugkijkend op haar leven: ... een leven vol betekenis. Haar lijden uit liefde voor haar hulpbehoevende zoon gaf juist zin aan haar bestaan.


De individualisering in de maatschappij, een gebrek aan zinsbesef en de drang naar 'autonomie' doen de vraag naar euthanasie toenemen. We leven volgens Alain Finkelkraut, filosoof en cultuurcriticus, in een tijdperk van 'je-lekker-voelen'. Die toegeeflijkheid, dat zinnelijk genot ten koste van het geestelijke, is niet in staat de mens volledig te bevredigen. De mens wordt pas werkelijk mens, autonoom, als hij in staat is de eisen te aanvaarden die zijn menselijke waardigheid met zich meebrengen en hij de juiste oplossingen weet te vinden voor de problemen die het leven hem stelt.